Toen Olympus en haar partners in 2003 het 4/3 systeem introduceerden werd dit door sommigen gezien als een gewaagde onderneming. Een nieuw systeem neerzetten in een markt waar al volop keuze bestond. Nu echter is het 4/3 systeem populair bij een brede groep enthousiaste fotografen, mede dankzij het feit dat Olympus het systeem bleef uitbreiden met nieuwe camera's en lenzen. Het enige waarop iedereen leek te wachten was een opvolger voor de professionele E-1. Deze was inmiddels vier jaar oud en zijn specificaties waren ondertussen toch wel wat achterhaald.

Nu 2007 bijna voorbij is kunnen we eindelijk zijn opvolger aankondigen, de Olympus E-3, het nieuwe paradepaardje in de 4/3 reeks. Deze 10-megapixel DSLR is duidelijk bedoeld voor pro-fotografen, met 's werelds snelste AF-systeem en sluitertijden tot 1/8000 sec.; ingebouwde beeldstabilisatie; een reeks nieuwe Zuiko Digital Supersonic Wave Drive lenzen; LiveView en het vertrouwde Supersonic Wave Filter om de sensor stofvrij te houden.

De Olympus E-3 in de praktijk

Het valt niet te ontkennen dat de E-3 een behoorlijk zware camera is. Samen met de nieuwe Zuiko Digital f/2.8-4 12-60mm lens (24-120 kb.) weegt hij meer dan anderhalve kilo, en dat is toch flink zwaarder dan zijn voorganger de E-1. in het gebruik echter ben je het gewicht snel vergeten en biedt de stevige handgreep voldoende steun voor je rechterhand waarbij de wijsvinger op de sluiterknop rust. Hoewel de E-3 meer knoppen en schakelaars heeft dan een kleine telefooncentrale, zijn ze allemaal logisch geplaatst en als je eenmaal vertrouwd bent met de camera bedien je ze zonder na te hoeven denken. Aan de achterzijde van de E3 rondom de vierwegschakelaar en onder het draaibare LCD-scherm vinden we aparte knoppen voor beeldstabilisatie; AE AF-lock; AF-punt selectie en weergave. Hier zitten ook de wisknop, info- en menuknoppen, samen met de LiveView schakelaar en het hoofd instelwiel. Aan de bovenzijde zien we nog zeven knoppen die direct toegang geven tot de lichtmeting; flits; continu-opnames; witbalans en ISO-gevoeligheid. Een kleine enigszins verzonken knop bedient de belichtingscompensatie over 5 stops in stapjes van 1/3, ½ of 1EV. De sluiter en het tweede instelwiel zitten bovenop de handgreep waar je wijsvinger ze automatisch vindt. Een groot display rechtsboven op de camera toont alle camera-info en kan in het donker verlicht worden.

Het indrukken van de OK-knop in het midden van de vierwegschakelaar toont het statusscherm op het LCD. Hier kunnen alle functies en parameters aangepast worden met behulp van de pijltoetsen in combinatie met het voorste of achterste instelwiel. Heel handig omdat je op elk moment een overzicht hebt van alle camera-instellingen zonder dat je daarvoor het cameramenu moet raadplegen.

Ongebruikelijk voor een professionele camera, bezit de E-3 niet alleen een flitscontact maar ook een ingebouwde flits met een synchronisatietijd van 1/250 sec. Buiten de normale opties zoals flitsen bij lange sluitertijden of rode ogen reductie, biedt de E-3 ook de mogelijkheid een belichtingsreeks te maken, te flitsen op het tweede gordijn of flitslichtcompensatie toe te passen. De ingebouwde flits met richtgetal 13 bij ISO 100, bestuurt ook draadloze flits met bepaalde Olympus flitsers. Een extern x-contact aan de voorzijde van de camera maakt het systeem compleet. We waren echter niet zo onder de indruk van het feit dat de flits ook gebruikt wordt als AF-hulplicht, omdat er dan een serie korte, zeer felle voorflitsjes afgevuurd wordt die een levend onderwerp zeker doen wegkijken voordat u ook maar de kans heeft een foto te maken. We zouden liever zien dat Olympus hier, net zoals de meeste andere cameramerken, een groen of wit licht gebruikt om de scherpstelling te helpen in het donker.

De Olympus E-3 heeft een scherpstelsysteem met 11 AF-punten dat werkt volgens fasedetectie met horizontale en verticale gevoeligheid. Elf kleine vierkantjes zijn zichtbaar in het beeld en deze lichten op als op een bepaald punt scherpgesteld is. De positie van de AF-punten kan met behulp van de pijltoetsen en/of het instelwiel bepaald worden. De scherpstelling werkt van -2 tot 19EV en dat is niet mis. In de praktijk blijkt het systeem zeer snel en bijzonder trefzeker in alle beeldsituaties. Dit zou inderdaad wel eens 's werelds snelste autofocus systeem kunnen zijn zoals Olympus in haar recente persbericht beweert. Als je de top sluitertijd van 1/8000 sec en continu-opnames tot 5 beelden per seconde met daarbij de mogelijkheid om 19 RAW beelden achter elkaar te schieten in aanmerking neemt, krijgt je een idee van de snelheid van deze camera.

Als je gewend bent met een compactcamera te werken maak je de beelduitsnede en compositie op het LCD scherm achterop. Bij de meeste DSLR's is dit niet mogelijk omdat de spiegel gebruikt wordt om scherp te stellen en je de optische zoeker moet gebruiken om de beelduitsnede te bepalen. Sommige digitale reflexen - en ook Olympus - hebben een systeem ontwikkeld, LiveView genaamd, dat het mogelijk maakt het LCD scherm te gebruiken voor het maken van de opname. Hoewel je op deze manier prima de witbalans en bijvoorbeeld de scherptediepte of het histogram kunt beoordelen, vinden we dit systeem in de dagelijkse praktijk nogal onhandig, omdat de camera niet normaal kan scherpstellen als LiveView ingeschakeld is. Om scherp te kunnen stellen moet je eerst de autofocus activeren door het indrukken van de AEL/AFL-knop, waarna de spiegel omhoog klapt, de camera scherpstelt, en de spiegel weer terugklapt. Pas dan is het LiveView beeld scherp en kun je de foto maken. Dit kost nogal wat tijd en je kunt je voorstellen dat je een camera van anderhalve kilo niet de hele tijd met gestrekte armen voor je houdt. We geloven dan ook dat dit systeem zeker zijn voordelen zal hebben in de studio of bij het fotograferen vanaf statief, maar voor reportagewerk of actie werkt de optische zoeker veel comfortabeler.

De optische zoeker is trouwens geweldig om mee te werken. Hij laat 100% van de beelduitsnede zien en alle camera-info is onderin zichtbaar. Zelfs de laadtoestand van de accu kun je hier beoordelen. De zoeker heeft dioptriecorrectie en hij kan afgesloten worden voor strooilicht bij opnames vanaf statief. Een grote rubber oogschelp voorkomt dat brillenglazen beschadigd worden als u een bril draagt.

Buiten de automatische witbalans, heeft de Olympus E-3 nog zeven witbalansinstellingen, waaronder drie voor TL-licht. Er zijn vier customstanden om uw eigen metingen op te slaan en er is een CWB-stand voor het instellen van de kleurtemperatuur in graden Kelvin (2000-140.000K). Alle instellingen kunnen verfijnd worden door in zeven stappen iets meer rood/blauw of groen/magenta toe te voegen. De automatische instelling voldoet meestal prima, alleen bij TL-licht of gloeilampen was het nodig uit te wijken naar de betreffende voorinstellingen. Aan de voorzijde van de camera bevindt zich een externe witbalanssensor die, in combinatie met de beeldsensor, de kleurtemperatuur van de lichtbron bepaalt en vervolgens de witbalans aanpast aan de lichtomstandigheden. Hiermee wordt voorkomen dat een onderwerp met een overheersende kleur de witbalansinstelling van de camera in de war brengt.

Zoals te verwachten bij een professionele camera zijn de diverse instelmogelijkheden van de E-3 ongekend. Als u echter zoekt naar voorgeprogrammeerde onderwerpstanden ben u aan het verkeerde adres. Olympus verwacht dat de E-3 fotograaf zelf weet wat hij doet. Daarom zijn er slechts vier programma's, namelijk P, A, S, M en Bulb waarbij de sluiter open blijft staan voor tijdopnames. Als u een strandscene of portret fotografeert, verwacht Olympus dat u weet dat u twee stops extra moet belichten als compensatie voor het licht dat door het strand weerkaatst wordt, of de kleurverzadiging en contrast moet verlagen om natuurlijke huidtinten te krijgen. De enthousiaste fotograaf begrijpt waar we het hier over hebben en is prima in staat de juiste keuzes te maken.

In de Olympus E-3 doos

Alle benodigde kabels en dopjes zitten erbij. Welke lens u wilt bepaalt u zelf, maar wij vinden de kit met de nieuwe Zuiko Digital f/2.8-4 12-60mm (24-120 KB) een uitstekende keuze voor algemeen gebruik. Dit is een nieuwe lens die prima resultaten laat zien over het hele bereik en zeer aan te raden is. Natuurlijk kunt u ook alleen de body aanschaffen als u al een 4/3 camera met lenzen heeft. Hoewel Leica lenzen maakt voor de Panasonic camera's, is Sigma - voor zover wij weten - de enige vreemdmerkfabrikant die lenzen maakt voor de Olympus E-serie camera's.

De bijgesloten handleiding van 155 pagina's verklaart alle camerafuncties tot in detail, en voor een camera van dit niveau loont het zeker om hier wat tijd voor uit te trekken, zodat u snel vertrouwd raakt met de vele mogelijkheden van de E-3. De Olympus gebruikt de vertrouwde BLM-1, 7.2V 1500mAh lithium-ion accu die we al kennen uit bijv de E-1 of de C5060 compact uit 2004. We konden meer dan 500 opnames maken voordat de batterij op was. Omdat het ruim 5 uur duurt om een lege accu op te laden met de BCM-2 lader, is het een goed idee er een tweede accu bij te kopen zodat u nooit zonder stroom zit. Er wordt geen geheugenkaart bij de camera geleverd, maar u kunt CF of xD kaartjes gebruiken en het is mogelijk om beelden te kopiëren van de ene naar de andere kaart.

De CDRom bevat Olympus Master 2 software om uw beelden te organiseren of kleine beeldbewerkingen uit te voeren. Ook het omzetten van RAW-bestanden is mogelijk. Master software 2 is trouwens ook gratis te downloaden van de Olympus website. Op de Cd vinden we ook een proefversie van Olympus Studio 2, de professionele software van Olympus, met geavanceerde functies als batch-verwerking, het bedienen van de camera op afstand en diverse andere functies.

Buiten een hele trits accessoires heeft Olympus speciaal voor de E-3 twee nieuwe flitsers uitgebracht, de FL-36R en FL-50R, die draadloos aangestuurd kunnen worden door de cameraflits. De nieuwe HLD-4 externe batterijhouder zorgt voor extra stroom en heeft een verticale ontspanknop en een apart instelwiel. Er is een 2x teleconverter en drie nieuwe Zuiko Digital zoomlenzen met Supersonic Wave Drive AF voor supersnel scherpstellen. Dit zijn de Zuiko Digital ED f/2.8-4 12-60mm SWD (24-120mm kb.); Zuiko Digital f/2.8-3.5 50-200mm SWD (100-400mm kb.) en de Zuiko Digital f/2.0 14-35mm SWD (28-70mm kb.). Al deze lenzen zijn net zo degelijk gebouwd als de E-3 zelf en zijn volledig stof- en spatwaterdicht.

Beeldkwaliteit

Voor deze test hadden we de beschikking over de E-3 in combinatie met de nieuwe Zuiko Digital f/2.8-4 12-60mm SWD (24-120 kb). Dit is een mooie lens die uitstekende resultaten geeft in combinatie met de - door Panasonic ontwikkelde - 10-megapixel "Live MOS" sensor en TruePic III beeldprocessor. Alle beelden zijn mooi scherp met een uitstekende detaillering. De ingebouwde beeldstabilisatie, die bij de meeste van onze testfoto's ingeschakeld was, draagt hier zeker aan bij. Olympus beweert dat het systeem een winst oplevert van ongeveer 5 stops ten opzichte van conventionele camera's. We zijn niet in de gelegenheid geweest om wetenschappelijke testen uit te voeren, maar we denken zelf dat deze waarden nogal optimistisch zijn. Natuurlijk is de aanwezigheid van beeldstabilisatie een enorm pluspunt dat scherpere foto's oplevert en kan geen enkele fabrikant zich eigenlijk meer permitteren om camera's te maken zonder IS. Echter 5 stops zou betekenen dat een tele-opname op 120mm, die normaal een sluitertijd vereist van 1/125 sec, nu uit de hand gemaakt kan worden met ¼ sec. We denken dat je zelfs onder ideale omstandigheden een uitermate vaste hand moet hebben om in bovenstaand geval nog een scherpe foto te krijgen.

Hoewel de kleurweergave van de E-3 misschien een beetje gedempt lijkt bij sommige onderwerpen, zijn de kleuren over het algemeen heel natuurgetrouw, zoals te verwachten is bij een pro-camera. De consument die liever wat pittiger kleuren heeft, met wat meer verzadiging of contrast, kan dit naar wens in het menu instellen, samen met een hele trits andere kleurparameters. Details in de hoge lichten blijven mooi behouden en hoewel er enige vignettering is op volle opening bij 24mm (kb) verdwijnt dit snel na enkele stops diafragmeren. Er is wat tonvormige vertekening in de groothoekstand en dit heeft een beetje een golfachtig patroon. Dit gaat geleidelijk over in heel lichte kussenvormige vertekening in de telestand. We hebben geen paarse randjes gezien in situaties met hoge contrasten.

De Olympus E-3 maakt gebruik van vijf lichtmeetmethodes. De digitale ESP meting, die berekend wordt over 49 beeldpunten, voldoet prima in de meeste situaties. Als de lichtomstandigheden dat vereisen kun je terugvallen op de vertrouwde centrumgerichte meting of kies je voor een van de drie spotmeting standen met extra nadruk op de hoge lichten of de schaduwpartijen. Het ISO bereik loopt van 100 tot 3200 en zoals gebruikelijk worden de beste resultaten behaald bij de laagste ISO waarden. In tegenstelling tot veel andere camera's levert de E-3 zelfs bij ISO 800 nog beelden met een prima kleurweergave en genoeg detail voor grotere printformaten, zoals u kunt zien uit onze voorbeeldfoto's hierboven. Bij ISO 1600 en 3200 is er vanzelfsprekend meer ruis aanwezig, maar dit lijkt veel op de korrel van conventionele kleinbeeldfilm en kan in sommige situaties zelfs voor een artistiek effect zorgen.

Conclusie

Als je beziet hoeveel functies en opties de Olympus E-3 heeft zult u het met ons eens zijn dat het maken van de juiste keuze voor de beginneling een hele opgave kan zijn. Wat doen we met al die witbalansinstellingen? Heb ik echt alle bracketing opties nodig (witbalans, flits, belichting en ISO)? Welke kleurruimte moet ik gebruiken in de dagelijkse fotopraktijk en wanneer is spotmeting nodig? Als u graag "kiekjes" maakt denken we dat u beter af bent met een leuke compactcamera en moet u zeker niet kiezen voor deze Olympus, want een te ingewikkelde camera is de snelste manier om uw fotoplezier te bederven. Vergis u niet, de Olympus is een fantastische camera en een waardige opvolger voor de E-1 van enige jaren geleden, maar vraag u eerst af of de Olympus E-3 wel past bij wat u zoekt in een camera.

We realiseren ons dat we in de acht dagen dat we over de camera konden beschikken lang niet alle functies hebben kunnen ontdekken en gebruiken. Echter uit wat we gezien hebben durven we te concluderen dat de Olympus E-3 zeker zijn professionele status waardig is. In de juiste handen heeft de camera heel veel te bieden aan zowel de pro als de enthousiaste amateur die verstand van zaken heeft. Met het leren kennen van de camera zult u het grootste gedeelte van de kerstvakantie wel zoet zijn en als dan straks 2008 voor de deur staat wordt het tijd om te gaan knallen.